Πως το Όσκαρ για τον “Ζορμπά” χαρίστηκε σε ταβέρνα στην Κρήτη

Η ταινία “Zorba the Greek” είναι αμερικανική ταινία της δεκαετίας του 1960, σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη με τους Άντονι Κουίν, Άλαν Μπέιτς, Ειρήνη Παππά και Σωτήρη Μουστάκα. Είναι βασισμένη στο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη “Αλέξης Ζορμπάς”.

Η ταινία απέσπασε τρία βραβεία Όσκαρ το 1964, με σημαντικότερο το Όσκαρ β’ γυναικείου ρόλου για την ερμηνεία της Λίλα Κέντροβα, στο ρόλο της Μαντάμ Ορντάνς. Τη μουσική της ταινίας την οποία έγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης έγινε παγκοσμίως γνωστή ως “Συρτάκι”. Οι σκηνές της ταινίας γυρίστηκαν στην Κρήτη.

Οι πρώτοι που είχαν τη σύλληψη να γυριστεί ταινία το βιβλίο του Καζαντζάκη ήταν ο Αμερικανός ηθοποιός του κινηματογράφου Φρέντρικ Μαρτς και η σύζυγός του-επίσης ηθοποιός- Φλόρανς Έλντριτζ. Κατά τη διάρκεια επίσκεψής τους στην Ελλάδα το 1953 είπαν σε δημοσιογράφους πως είχαν προτείνει στον Ελία Καζάν να γυρίσουν μια ταινία βασιζόμενη στον Καζαντζακικό Ζορμπά. Το 1954 φημολογείται πως θα γυριστεί ταινία με πρωταγωνιστή τον Μπαρτ Λάνκαστερ. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950′ ο Ζυλ Ντασέν επιχείρησε να σκηνοθετήσει ανεπιτυχώς το βιβλίο με πρωταγωνιστή τον Σοβιετικό ηθοποιό Νικολάι Τσερκάσοφ.

Πως το Όσκαρ για τον "Ζορμπά" χαρίστηκε σε ταβέρνα στην Κρήτη
Το περιβόητο συρτάκι

Υπόθεση

Ένας άγγλος συγγραφέας, ο Μπάζιλ, καταφτάνει σ’ ένα μικρό χωριό της Κρήτης με απώτερο σκοπό να ανοίξει και να ξαναλειτουργήσει τα από πολλών ετών εγκαταλειμμένα ορυχεία λιγνίτη που κληρονόμησε από τον Έλληνα πατέρα του.

Σαλπάροντας από τον Πειραιά για την Κρήτη, γνωρίζεται πάνω στο πλοίο με έναν ζωηρό και πληθωρικό τύπο, τον Αλέξη Ζορμπά, τον οποίον προσλαμβάνει ως οδηγό αλλά και ως επιστάτη για τα ορυχεία.

Οι εργασίες στα ορυχεία ξεκινούν κάτω από δύσκολες συνθήκες και οδηγούν στην πλήρη αποτυχία και την καταστροφή, ενώ ο δεσμός του Μπάζιλ με μια όμορφη χήρα καταλήγει σε τραγωδία –με τη σφαγή της χήρας απ’ τους χωριάτες για λόγους τιμής-. Παρά ταύτα, ο Μπάζιλ ανακαλύπτει, μέσω του Αλέξη Ζορμπά, το βαθύτερο νόημα της ζωής καθώς και τη μοναδική συμπεριφορά των νεοελλήνων.

Πως το Όσκαρ για τον "Ζορμπά" χαρίστηκε σε ταβέρνα στην Κρήτη
Οι πρωταγωνιστές του Ζορμπά, Άντονι Κουίν και Άλαν Μπέιτς

Ο “Κρητικός” κινηματογραφιστής Γουόλτερ Λάσαλι

Ο Γουόλτερ Λάσαλι είναι ένας Γερμανικής καταγωγής Άγγλος που ήταν ο διευθυντής φωτογραφίας της ταινίας “Ζορμπάς”.

Γεννήθηκε στο Βερολίνο τον Ιούλιο του 1926 και μετανάστευσε στην Αγγλία με την οικογένειά του. Μετά τη συνταξιοδότησή του και μέχρι το θάνατό του, κατοικούσε μόνιμα στο Σταυρό Ακρωτηρίου, στα Χανιά, στην παραλία του οποίου γυρίστηκε η περίφημη σκηνή, όπου οι δύο πρωταγωνιστές της ταινίας χορεύουν συρτάκι.

[su_note note_color=”#d9edf7″] Ήξερες ότι η μουσική από το συρτάκι “Ζορμπάς” είναι του Κισσαμίτη λαγουτιέρη Γιώργου Κουτσουρέλη και όχι του Μίκη Θεοδωράκη;[/su_note]

Ο Γουόλτερ Λάσαλι ήταν ένα πρόσωπο-κλειδί στο περίφημο βρετανικό «new wave». Ξεκίνησε ως διευθυντής φωτογραφίας σε ντοκιμαντέρ και ταινίες μικρού μήκους της παρέας τού free cinema (Καρελ Ράις, Τόνι Ρίτσαρντσον, Λίντσεϊ Αντερσον) και τους ακολούθησε στα μεγάλης διάρκειας βήματά τους, καθορίζοντας μαζί τους το ρεαλιστικό βρετανικό κινηματογράφο του τέλους του ’50 και των αρχών του ’60.

Ξεχωρίζουν στη φιλμογραφία του τρεις ιστορικές ταινίες του Τόνι Ρίτσαρντσον: «Τομ Τζόουνς», με τους Αλμπερτ Φίνεϊ και Σουζάνα Γιορκ (1963), «Α taste of honey» (1961), με τη Ρίτα Τάνσιγκαμ και «Η μοναξιά του δρομέα μεγάλων αποστάσεων» (1962), με τους Μάικλ Ρεντγκρέιβ και Τομ Κόρτνεϊ.

Δούλεψε, ακόμη, σε αρκετές ταινίες του Τζέιμς Αϊβορι, όπως στην «Κάψα και σκόνη» (1982), με τις Τζούλι Κρίστι και Γκρέτα Σκάκι.

Ήρθε πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1955, ύστερα από πρόσκληση του Μιχάλη Κακογιάννη με τον οποίο γύρισε έξι ταινίες.

«Με είχε καλέσει ο Μιχάλης Κακογιάννης χωρίς να με έχει δει, χωρίς να με γνωρίζει. Ηταν μετά από κάποια συνάντηση που είχε με τον Λίντσεϊ Αντερσον στις Κάνες όταν ο Κακογιάννης είχε πάει τη “Στέλλα” και ετοίμαζε “Το κορίτσι με τα μαύρα”.

Ο ίδιος ο Λίντσεϊ Αντερσον του είπε: “Γιατί να μην πάρεις τον Γουόλτερ;”. Και έστειλε έναν άνθρωπο στο Λονδίνο, κάναμε ένα απλό συμβόλαιο και ήρθα έτσι στην Ελλάδα. Τα τελευταία χρόνια που είμαι στην Κρήτη δεν είχε έρθει ο Μιχάλης Κακογιάννης και δεν τον είχα δει. Η τελευταία φορά που είχαμε μιλήσει στην Αθήνα ήταν πριν από τρία-τέσσερα χρόνια. Από ένα κανάλι είχαν ζητήσει από τον Κακογιάννη να έρθει στην Υδρα, στα μέρη του γυρίσματος της ταινίας “Το κορίτσι με τα μαύρα”. Ο Κακογιάννης δεν αισθανόταν τόσο καλά τότε και μου είπε: “Ελα, Γουόλτερ, να πας εσύ”. Αλλά μετά από αυτό δεν είχαμε επαφή».

Πως το Όσκαρ για τον "Ζορμπά" χαρίστηκε σε ταβέρνα στην Κρήτη
Ο Γουόλτερ Λάσαλι επί τω έργω

Πώς ήταν γενικότερα η συνεργασία τους;

«Με τον Μιχάλη Κακογιάννη είχαμε πάντοτε καλή συνεργασία γιατί είχαμε το ίδιο βλέμμα. Το σενάριο ήταν γραμμένο σε εικόνες, όχι σε σκηνές. Είχε τόσο καλή περιγραφή που μπορούσα να φανταστώ τι εικόνες είχε υπόψη του».

Ο Γουόλτερ Λάσαλι γύρισε έξι ταινίες με τον Μιχάλη Κακογιάννη. Επιθυμεί, ωστόσο, να αναφερθεί στις πέντε πρώτες και όχι στην έκτη. Οι πέντε αυτές ταινίες είναι: «Το κορίτσι με τα μαύρα», «Το τελευταίο ψέμα», «Ερόικα», «Ηλέκτρα» και «Ζορμπάς».

«Ο Κακογιάννης είχε πολύ ταλέντο και ήξερε από την αρχή τι ήθελε ακριβώς. Το σενάριο ήταν γραμμένο σε πλάνα, κάτι που συμβαίνει σπάνια. Δεν έχω δει άλλο τέτοιο σενάριο. Συνήθως τα σενάρια είναι γραμμένα σε σκηνές».

Η διαμάχη για το αν η ταινία θα έπρεπε να είναι έγχρωμη ή ασπρόμαυρη

Οταν έφτασε η ώρα των γυρισμάτων του «Ζορμπά» έγινε συζήτηση για το αν θα ήταν ασπρόμαυρη η ταινία, όπως ήθελε ο κ. Λάσαλι, ή έγχρωμη, όπως πρότεινε ο Αντονι Κουίν. Οπως λέει ο κ. Λάσαλι:

«Οταν έφτασε η ώρα του “Ζορμπά”, που ήταν η πέμπτη ταινία, δεν υπήρχε ανάγκη για συζήτηση γιατί ξέραμε όλοι πώς θα γίνει. Εμείς προτείναμε τον Αντονι Κουίν. Ο Κακογιάννης συμφώνησε και πήγε στην Αμερική και τον έφερε. Αλλά λίγες εβδομάδες πριν από την έναρξη των γυρισμάτων, ήρθε ο Κουίν και είπε στον Κακογιάννη: “Δεν θα ήταν καλύτερα να γυρίσουμε την ταινία έγχρωμη;”. Εγώ ήμουν 100% αντίθετος. Και είπα ότι ποτέ δεν θα την έκανα έγχρωμη γιατί αυτή η ταινία έπρεπε να γίνει μαυρόασπρη. Και εκείνη τη χρονιά -1964- ήταν ακόμα δυνατόν να επιμένεις στο μαυρόασπρο, το οποίο τελείωσε δύο χρόνια μετά. Το γύρισμα κράτησε δεκαέξι εβδομάδες. Και τις πέντε από τις δεκαέξι ήμασταν στον Σταυρό. Τα υπόλοιπα γυρίσματα έγιναν στο παλιό λιμάνι. Ολες οι σκηνές που υποτίθεται ότι είναι στον Πειραιά, είναι στο παλιό λιμάνι των Χανίων. Το εσωτερικό της καμπάνας ήταν στα Νεώρια του παλιού λιμανιού».

Γιατί ήταν υπέρ του ασπρόμαυρου φιλμ;

«Αυτό είναι κάτι που πρέπει κάποιος να το καταλάβει μόνος του. Δεν μπορεί να εξηγηθεί. Η “Ηλέκτρα”, που ήταν καλύτερη από τον “Ζορμπά”, γυρίστηκε τρία χρόνια πριν από τον Ζορμπά, είναι η καλύτερη ταινία που έχω κάνει. Και έχω κάνει συνολικά εβδομήντα μεγάλες ταινίες. Η “Ηλέκτρα” είναι οπωσδήποτε η καλύτερη. Νομίζω ότι είναι και η καλύτερη του Κακογιάννη. Αυτή δεν μπορείς να τη φανταστείς έγχρωμη. Στο έγχρωμο είναι όλα δεδομένα. Τα δέντρα είναι πράσινα, ο ουρανός είναι μπλε. Δεν μπορείς να το αλλάξεις»

Πως το Όσκαρ για τον "Ζορμπά" χαρίστηκε σε ταβέρνα στην Κρήτη

Στην Κρήτη

Περίπου τριάντα χρόνια μετά, ο κ. Λάσαλι ως συνταξιούχος επέστρεψε στον Σταυρό.

«Αποφάσισα να μείνω στην Κρήτη. Μ’ άρεσε η Κρήτη από την πρώτη στιγμή και μου αρέσει ακόμα. Το Οσκαρ το είχα δώσει σε μια ταβέρνα στον Σταυρό, ακριβώς απέναντι από το σημείο που έγινε το γύρισμα. Είχα σκεφτεί: γιατί να μείνει σε ένα ράφι στο σπίτι και όχι στο σημείο αυτό του οποίου είναι μέρος; Η ιδέα ήταν ωραία και ρομαντική, όχι όμως πρακτική. Γιατί αυτό το Οσκαρ δεν ήταν σε θήκη. Ηταν δίπλα στο ταμείο. Και το άγγιζαν χιλιάδες άτομα και το φωτογράφιζαν κι έτσι έφυγε όλο το… χρυσό του. Δεν ήταν φτιαγμένο να το πιάσουν χίλια άτομα. Η κυρία Μαρία από την ταβέρνα “Χριστιάνα” το έστειλε στην Αθήνα και τώρα είναι αποκατεστημένο και ωραίο, αλλά σε θήκη στην ταβέρνα».

Πως το Όσκαρ για τον "Ζορμπά" χαρίστηκε σε ταβέρνα στην Κρήτη
Ο Γουόλτερ Λάσαλι με το Όσκαρ του στην ταβέρνα “Χριστιάνα”

Το τέλος του Γουόλτερ Λάσαλι και του Όσκαρ του

Δυστυχώς η ταβέρνα που είχε χαρίσει το Όσκαρ του, ο κ.Λάσαλι, τυλίχτηκε στις φλόγες την παραμονή της πρωτοχρονιάς του 2012. Το πόρισμα της πυροσβεστικής έλεγε ότι επρόκειτο για εμπρησμό. Την επομένη της πυρκαϊάς η κόρης της ιδιοκτήτριας και ο κ.Λάσαλι έψαξαν στα αποκαϊδια για το Όσκαρ, αλλά δεν κατάφεραν να το βρουν.

«Δεν πειράζει, μου είπε. Αυτό ήταν ένα κεφάλαιο που έκλεισε και εμείς γυρίζουμε σελίδα», είπε στην κόρη της ιδιοκτήτριας ο κ.Λάσαλι.

Ο Γουόλτερ Λάσαλι, έφυγε από την ζωή, το 2017, στο Νοσοκομείο Χανίων όπου νοσηλευόταν.

Αναδημοσίευση από bites.gr

Δείτε την ταινία online

Πως το Όσκαρ για τον "Ζορμπά" χαρίστηκε σε ταβέρνα στην Κρήτη

Ακολούθησε το Cretans στο Google News και στο Facebook

ΣΤΕΙΛΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΣΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΣΟΥ