Η «ντοπιολαλιά» τση Κρήτης… από την Κρήτη στη Συρία

Λέξεις προερχόμενες και επηρεασμένες από τους διάφορους λαούς που κατοίκησαν στο νησί, οι οποίες προσαρμόστηκαν στα χείλη των κατοίκων του και τροποποιήθηκαν για να έχουν την πρέπουσα μουσικότητα και λεβεντιά, ώστε να ταιριάζουν με την ιδιοσυγκρασία τους. Αυτό είναι η κρητική διάλεκτος.

Η κρητική διάλεκτος προήλθε από την δωρική διάλεκτο και επηρεάστηκε σημαντικά από τους εκάστοτε κατακτητές που βρέθηκαν στο νησί, χωρίς να χάσει ποτέ την ταυτότητα της. Θεωρείται μάλιστα ως η αρχαιότερη διάλεκτος στον ελλαδικό χώρο, καθώς υπολογίζεται ότι μιλιέται στην Κρήτη περίπου από το 1450 π.Χ., μετά την κάθοδο των Αχαιών στην μεγαλόνησο.

Η ακμή στην ιστορία της κρητικής διαλέκτου βρίσκεται την περίοδο του μεσαίωνα. Όλα τα λαϊκά αναγνώσματα της εποχής ήταν γραμμένα στην κρητική διάλεκτο και διαβάζονταν σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια. Υπεύθυνοι για την άνθιση της κρητικής διαλέκτου ήταν οι λογοτέχνες και ποιητές που μάγεψαν με τα αριστουργήματα τους. Αναφέρουμε ενδεικτικά τον Βιτσέντσο Κορνάρο και τον Γεώργιο Χορτάτση.

Το γεγονός ότι όλα τα βιβλία της εποχής ήταν γραμμένα στην κρητική διάλεκτο ενθάρρυνε στην επικράτηση της διαλέκτου ως κοινή νεοελληνική γλώσσα. Οι ιστορικές συγκυρίες σταμάτησαν αυτήν την εξέλιξη, καθώς η περίοδος αυτή ταυτίζεται με την εισβολή των Οθωμανών στον ελλαδικό χώρο.

Λέξεις προερχόμενες και επηρεασμένες από τους διάφορους λαούς που κατοίκησαν στο νησί, οι οποίες προσαρμόστηκαν στα χείλη των κατοίκων του και τροποποιήθηκαν για να έχουν την πρέπουσα μουσικότητα και λεβεντιά, ώστε να ταιριάζουν με την ιδιοσυγκρασία τους

Ωστόσο, αναφερόμενοι στην κρητική διάλεκτο θα πρέπει να αποσαφηνίσουμε ότι η ντοπιολαλιά δεν είναι κοινή για ολόκληρο το νησί. Ο Θεόδωρος Ροδιτάκης στο βιβλίο του «Το Κρητικό Λαλολόγιο, όι άλλη ακατεχιά (όχι άλλη άγνοια)» υποστηρίζει –ορθώς- ότι οι μεγάλοι ορεινοί όγκοι, που καθιστούσαν δύσκολες τις μετακινήσεις από περιοχή σε περιοχή, δημιούργησαν διαφορετικά ιδιώματα, τα οποία χωρίζονται σε τρία βασικά, το ανατολικό, το κεντρικό και το δυτικό. Παραδείγματος χάριν ο τρελός στην κρητική διάλεκτο εμφανίζεται ως «τρεζός» στην δυτική Κρήτη και ως «κουζουλός» στην ανατολική. Η επικράτηση του κεντρικού ιδιώματος οφείλεται στο γεγονός ότι τα περισσότερα λογοτεχνικά έργα ήταν γραμμένα σε αυτό.

Ο εμπλουτισμός του ούτως ή άλλως πλούσιου λεξιλογίου της κρητικής διαλέκτου οφείλεται και στην ικανότητα των κρητικών να δημιουργούν νέες λέξεις. Οι λέξεις αυτές μπορεί να είναι απλές αλλά και σύνθετες, όπως η λέξη «ονειροκαλεσμένη». Οι Κρήτες γίνονται γλωσσοπλάστες στην προσπάθεια τους να εκφράσουν επιτυχώς τις συνήθειες, τα συναισθήματα και οποιοδήποτε άλλο ερέθισμα τους.

Επίσης, η κρητική διάλεκτος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «γλώσσα», καθώς πέρα από το πλούσιο λεξιλόγιο της, έχει συντακτικούς κανόνες, συγκεκριμένη φωνολογία και μορφολογία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι την κρητική διάλεκτο δεν την συναντάμε μόνο στην μεγαλόνησο. Πριν μερικά χρόνια η εκπομπή «Εικόνες» του Τάσου Δούση βρέθηκε στο χωριό Χαμιδιέ, στα σύνορα Συρίας και Λιβάνου, όπου οι κάτοικοι του μιλούν στην κρητική διάλεκτος. Το χωριό δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, έπειτα από εντολή του Τούρκου Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β’, προκειμένου να φιλοξενήσει τους Μουσουλμάνους Κρητικούς, που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το νησί μετά την απελευθέρωση του από τους Τούρκους.

Λέξεις προερχόμενες και επηρεασμένες από τους διάφορους λαούς που κατοίκησαν στο νησί, οι οποίες προσαρμόστηκαν στα χείλη των κατοίκων του και τροποποιήθηκαν για να έχουν την πρέπουσα μουσικότητα και λεβεντιά, ώστε να ταιριάζουν με την ιδιοσυγκρασία τους

Για τον ίδιο λόγο υπάρχουν διάφορες περιοχές στα παράλια της Μικράς Ασίας, όπου οι κάτοικοι μιλούν την κρητική διάλεκτο. Εκτός από την διάλεκτο, σε αυτές τις περιοχές τηρούνται ακόμα τα ήθη και έθιμα της Κρήτης.

Κρητικό Λεξικό

Στο Κρητικό λεξικό του cretans.gr θα βρεις ένα μεγάλο πλήθος κρητικών λέξεων, με τις “μεταφράσεις” τους και την ετυμολογία τους.

Πολυμέσα

Χαμιδιέ Το Χωριό Των Ελληνοφώνων Ελλήνων Κρητικών Στη Συρία
Ταξιδεύοντας με τον Τέρενς Κουίκ: Συρία: Οι Κρητικοί τηs Αραβίαs-Συρίαs

Αρχική πηγή: originalcrete.com

Ακολούθησε το Cretans στο Google News και στο Facebook

ΣΤΕΙΛΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΣΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΣΟΥ