Λίγοι ξέρουν ότι στην πραγματικότητα ο γνήσιος αρχικός στίχος δεν ήταν “Φιλεντέμ” αλλά “Φίλε Ετέμ”. Το συγκεκριμένο τραγούδι ήταν η αγωνιώδης επίκληση των Χριστιανών στον Τούρκο Ετέμ Πασά, που εξόντωνε άλλοτε με δυσβάστακτη φορολογία κι άλλοτε με διωγμούς τις φαμίλιες τους κατά την επαναστάση του 1896.
Την δεκαετία του 1930, που ο Κεμάλ και ο Βενιζέλος πάσχιζαν να θέσουν βάσεις ελληνοτουρκικής φιλίας, το τραγούδι ακουγότανε στη Σμύρνη και στην Πόλη.
Λέγεται ότι σε ένα πλοίο με Τούρκους ναύτες που έδεσε στο λιμάνι του Ρεθύμνου, το’φερε στην Κρήτη, οι Τούρκοι ναυτικοί τραγούδαγαν το σκοπό του τραγουδιού. Ο Στέλιος Φουσταλιέρης έπεισε τους Τούρκους ναυτικούς να το μουρμουράνε συνεχώς, μέχρι να πιάσει το σκοπό και να τον αναπαράγει με το μπουλγαρί του. Έπειτα του φτιαξε λόγια ταιριαστά με τον Τούρκικο αμανέ:
Μια Τουρκοπούλα στο τζαμί πάει να προσκυνήσει,
γιαλελέλι,
τοάδες κάνει στο θεό για ν’ αλλαξοπιστήσει.Φίλε Ετέμ, ωχ αμάν, αμάν.
Τουρκοπούλα, ο φερετζές σου
κρύβει μέσα τσ’ ομορφιές σου,
κρύβει μέσα τσ’ ομορφιές σου,
Τουρκοπούλα, ο φερετζές σου.Μια Τουρκοπούλα στο τζαμί, “Αλλάχ, Αλλάχ” φωνάζει,
γιαλελέλι,
κι όταν θα πει το “μπιρ Αλλάχ” μεσ’ στην καρδιά με σφάζει.Φίλε Ετέμ, ωχ, αμάν, αμάν.”
Τα νεότερα χρόνια, το τραγούδι άλλαξε μορφή με τους στίχους του Νίκου Ξυλούρη κι έγινε πια το γνωστό «Μια παντρεμένη αγαπώ…».
Πηγή: ekriti.gr
Πολυμέσα
Στη φωτογραφία του video, ο Στέλιος Φουσταλιέρης, “δημιουργός” της κρητικής εκδοχής του παλιού Φίλε Εντέμ με το μπουλγαρί ανά χείρας. Το παλαιότερο νηκτό τρίχορδο της Κρήτης που μέχρι την δεκαετία του 1920 συνόδευε τη λύρα. Το λαγούτο το διαδέχτηκε και το αφάνισε.