Βρίσκεται στα ανατολικά της Κρήτης, στην Επαρχία Μεραμπέλλου του νομού Λασιθίου και στις 30 Μαΐου 1903 μετατράπηκε επίσημα σε νησί των λεπρών, αφού εκεί απομονώνονταν όσοι έπασχαν από τη νόσο Χάνσεν, μια χρόνια λοιμώδη ασθένεια του ανθρώπου, που προκαλείται από τα μυκοβακτήρια Mycobacterium leprae και Mycobacterium lepromatosis. Στις 13 Οκτωβρίου 1904 μεταφέρθηκαν εκεί 251 ασθενείς, 148 άνδρες και 103 γυναίκες.
Όταν μετά το 1913 η Κρήτη ενώθηκε με την Ελλάδα, τότε άρχισαν να έρχονται ακόμα περισσότεροι άρρωστοι στη Σπιναλόγκα, με κατάληξη να φιλοξενεί ακόμη και ασθενείς από άλλες χώρες γι’αυτό και ονομάστηκε Διεθνές Λεπροκομείο.
Ακόμη και στην περίοδο της Κατοχής, οι λεπροί παρέμειναν στο νησί, καθώς οι κατακτητές δεν τολμούσαν να τους ελευθερώσουν, τροφοδοτώντας τους οι ίδιοι. Η Σπιναλόγκα βόλευε, καθώς είχε εύκολη επικοινωνία με τη στεριά, ώστε να μεταφέρονται ασθενείς, τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης, ενώ υπήρχαν και άδεια σπίτια μετά την αποχώρηση των μουσουλμάνων που κατοικούσαν εκεί. Τα σπίτια, μάλιστα, στη συνέχεια ασβεστώθηκαν, ενώ άνοιξε ο δρόμος, χτίστηκε θέατρο, κινηματογράφος και μεγάφωνα έπαιζαν κλασική μουσική στους δρόμους. Λειτούργησε καφενείο, κουρείο, εκκλησία και η ζωή εκεί συνεχίστηκε σε αυτές τις νέες συνθήκες.
Μέχρι το 1957 που βρέθηκε το κατάλληλο αντιβιοτικό και πριν τη Σπιναλόγκα, η λέπρα προκαλούσε πανικό, σε σημείο που οι λεπροί προειδοποιούσαν τον κόσμο να απομακρυνθεί φορώντας κουδούνια. Από το 1948 κι έπειτα, ο αριθμός των λεπρών είχε ήδη αρχίσει να μειώνεται και μετά το 1957 το νησί εγκαταλείφθηκε, με διάφορα αρχιτεκτονικά του μέρη να κοσμούν πολυτελή ξενοδοχεία της Ελούντας της Κρήτης.
Σήμερα, προ πανδημίας, την επισκέπτονταν κάθε καλοκαίρι 1200-1500 επισκέπτες καθημερινά με καραβάκια από τον Άγιο Νικόλαο, την Ελούντα και την Πλάκα, προκειμένου να δουν από κοντά τα ερειπωμένα της κτίρια. Αποτελεί, μάλιστα, τον πιο συχνά επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο στην Κρήτη μετά την Κνωσό.
Ιστορικές πληροφορίες
Κατά τη διάρκεια της Ελληνιστικής περιόδου το νησί ήταν οχυρό από τους κατοίκους της Ελούντας για να προστατεύσει το λιμάνι της αρχαίας πόλης, μιας αρχαίας πόλης που έχει βυθιστεί τώρα κάτω από τη λεπτή λωρίδα γης που συνδέει την Ελούντα με τη χερσόνησο της Κολοκύθας. Το νησί ανήκε στην Ελούντα μέχρι που οι Άραβες πειρατές ανάγκασαν τους κατοίκους να φύγουν από το νησί, το οποίο παρέμεινε έρημο μέχρι την Ενετοκρατία. Εκείνη την εποχή, το νησί ενισχύθηκε με ένα νέο ισχυρό φρούριο, σύμφωνα με το οχυρωμένο αρχιτεκτονικό σύστημα των Γενουατών Bressani και Latino Orsini, πάνω από τα ερείπια του αρχαίου φρουρίου Olounites στο υψηλότερο σημείο της περιοχής.
Η Σπιναλόγκα παρέμεινε υπό την κατοχή των Ενετών κατά τον Οθωμανικό και Ενετικό Πόλεμο το 1715, όταν το νησί συνελήφθη από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Κατοχής, το νησί λειτουργούσε ως τόπος εξορίας και απομόνωσης, ενώ αργότερα δημιουργήθηκε ένας οθωμανικός οικισμός ως τόπος απόλυτης ασφάλειας για τις οικογένειες. Στα μέσα του 19ου αιώναο το λιμάνι της Σπιναλόγκας έλαβε άδεια για εξαγωγικό εμπόριο και ένας μεγάλος αριθμός εμπόρων και ναυτικών που συγκεντρώθηκαν στο νησί και εκμεταλλεύτηκαν την ασφάλεια του οχυρωμένου οικισμού ανοίχτηκαν στις εμπορικές ακτές της Μεσογείου. Στο τέλος του 19ου αιώναη ζωή του οικισμού σταμάτησε λόγω των πολιτικών αλλαγών της Κρήτης, μέχρις ότου οι Στρατιωτικές Δυνάμεις της Γαλλίας εγκαταστάθηκαν στη Σπιναλόγκα για μια περίοδο ενός έτους το 1897. Μέχρι το 1903 οι Τούρκοι εγκατέλειψαν το νησί λόγω της αβεβαιότητας που επικρατούσε μεταξύ των των Οθωμανών στην Κρήτη λόγω των επαναστατικών ενεργειών των χριστιανών.
Την ίδια χρονιά, το Κρητικό Κράτος καθιέρωσε την απομόνωση των λεπρών και αποφάσισε να δημιουργήσει νοσοκομείο λεπρών στη Σπιναλόγκα. Ήταν η εποχή που το νησί έγινε μια λεύκη αποικία για τους ασθενείς της ασθένειας του Χάνσεν, γνωστή ως λέπρα, στους οποίους απαγορεύτηκε να φύγουν. Τα επόμενα χρόνια, δόθηκαν λεπροί από ολόκληρη την Ελλάδα στην Σπιναλόγκα. Μια ιστορία πόνου κατέκτησε το νησί για σχεδόν μισό αιώνα, ένα μέρος όπου οι άνθρωποι δεν είχαν πρόσβαση σε φάρμακα. Ωστόσο, το νοσοκομείο Leper αναβαθμίστηκε αργότερα, ενώ οι κάτοικοι της απέναντι ακτής καθιέρωσαν το χωριό της Πλάκας για να βοηθήσουν την αποικία των λεπρών. Κατά τη διάρκεια της ιταλικής και της γερμανικής κυριαρχίας, οι κατακτητές δεν απελευθέρωσαν τους λεπτούς και αναγκάστηκαν να φροντίσουν τους ασθενείς από την εγκατάλειψη του απέναντι χωριού της Πλάκας. Καθώς οι Γερμανοί και οι Ιταλοί δεν μπήκαν στην αποικία των λεπρών, οι λεπροί εκμεταλλεύονταν ένα παράνομο ραδιόφωνο που μοιράζονταν τα νέα. Το 1957, η ανακάλυψη αντιβιοτικών θεραπεύει τους ασθενείς της λέπρας και το νησί ερημώθηκε.
Μετά την ανακαίνιση των παλαιών κτιρίων και σπιτιών και των οχυρώσεων των Βενετσιάνικων τειχών, το νησί έγινε ένα από τα σημαντικότερα φρούρια της Ελλάδας. Κατά τη διάρκεια της ιταλικής και της γερμανικής κυριαρχίας, οι κατακτητές δεν απελευθέρωσαν τους λεπτούς και αναγκάστηκαν να φροντίσουν τους ασθενείς από την εγκατάλειψη του απέναντι χωριού της Πλάκας. Καθώς οι Γερμανοί και οι Ιταλοί δεν μπήκαν στην αποικία των λεπροειδών, οι λεπροί εκμεταλλεύονταν ένα παράνομο ραδιόφωνο που μοιράζονταν τα νέα. Το 1957, η ανακάλυψη αντιβιοτικών θεραπεύει τους ασθενείς της λέπρας και το νησί ερημώθηκε. Μετά την ανακαίνιση των παλαιών κτιρίων και σπιτιών και των οχυρώσεων των Βενετσιάνικων τειχών, το νησί έγινε ένα από τα σημαντικότερα φρούρια της Ελλάδας.
Με πλοίο (5.3 ναυτικά μίλια): Το νησί της Σπιναλόγκας είναι προσβάσιμο με καραβάκι από τις περιοχές του Αγίου Νικολάου, της Ελούντας και της Πλάκας από τις αρχές Μαΐου έως τα τέλη Οκτωβρίου.
Με αυτοκίνητο: Η χερσόνησος της Σπιναλόγκας είναι προσβάσιμη με αυτοκίνητο από τη γέφυρα στην περιοχή της Ελούντας, όπου μπορείτε να αφήσετε το αυτοκίνητό σας στο χώρο στάθμευσης δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Λουκά.
[su_note note_color=”#d9edf7″] Δείτε online το “Το Νησί της Σιωπής”, ένα δραμαποιημένο ντοκιμαντέρ σχετικά με τη ζωή των λεπρών στη Σπιναλόγκα [/su_note]