Νίκος Τσέγκας: Ο ψαράς στον οποίο αναφέρεται το “Στης Γραμβούσας τ’Ακρωτήρι”

Ο Νικόλαος Τσέγκας (γνωστός και ως Τζέγκας, από παραφθορά), γεννήθηκε το 1900 και έζησε στη Γραμβούσα Κισσάμου, στη θάλασσα της οποίας άσκησε το επάγγελμα του ψαρά. Φτωχός, αγράμματος και απλοϊκός ψαράς, αγάπησε τη Γραμβούσα, την τραγούδησε, την ύμνησε. Ήταν ο μεγάλος τροβαδούρος της. Ταλαντούχος, αυτοδίδακτος λαϊκός συνθέτης, έγινε θρύλος σαν και αυτή.

Πνίγηκε στη θάλασσα που αγάπησε, στις 7 Δεκεμβρίου 1966, σε μία φοβερή θαλασσοταραχή, την ίδια που βούλιαξε την ίδια μέρα το επιβατικό πλοίο “Ηράκλειο”, παρά τις απελπισμένες προσπάθειες της γυναίκας του Μαρίας Τσέγκα να τον σώσει πάνω στη βάρκα τους, τον «Κυριάκο».

Νίκος Τσέγκας: Ο ψαράς στον οποίο αναφέρεται το

Βαθύς μερακλής και μποέμ της αποχής του, είχε την ικανότητα να συνθέτει σκοπούς, παρόλο που δεν έπαιζε κανένα μουσικό όργανο. Τους σκοπούς του (που είναι συρτά, η κυρίαρχη μουσική έκφραση της επαρχίας Κισσάμου) τους μάθαινε στους βιολάτορες και τους λαγουθιέρηδες της περιοχής, μεταξύ των οποίων οι μεγάλοι Γ. Μαριάνος, Ν. Χάρχαλης και Γ. Κουτσουρέλης, σφυρίζοντας ή παίζοντας «μπουκόλυρα», δηλ. μιμούμενος τον ήχο του έγχορδου με το στόμα.

Η προσφορά του στη μουσική παράδοση της δυτικής Κρήτης είναι σημαντική και προέρχεται μόνο από το μεράκι του, χωρίς το παραμικρό ίχνος επαγγελματισμού. Ανάμεσα στα συρτά του ο «Κακαράπης» (ή «Κακράπης», από τοπωνύμιο στη θάλασσα της Γραμπούσας), ένα από τα πιο περίπλοκα και δύσκολα κρητικά τραγούδια (ηχογραφήθηκε κατά καιρούς ως “Μπαρμπούνι” αλλά και ως “Μπεμπέκα”, που λέγεται ότι γράφτηκε από τον ενθουσιασμό του για ένα μεγαλόπρεπο μπαρμπούνι που είχε πιάσει, με την αρχική μαντινάδα:

[su_quote]Μπαρμπούνι μου θαλασσινό και κόκκινό μου ψάρι,
εγώ ‘μαι που σε ψάρεψα κι άλλος δε θα σε πάρει[/su_quote]

Κακαράπης είναι μια ξέρα κοντά στον Ποντικό που την ανακάλυψε ο Τσέγκας. Μάλιστα για τον λόγο αυτό έγραψε ένα σκοπό που τον ονόμασε “Κακαράπη”, από τις καλές ψαριές του εκεί ειδικά με μαύρους βλάχους που έπιανε καθημερινά, ώσπου να την ανακαλύψουν και οι άλλοι ψαράδες. Η λαϊκή παράδοση λέει οτι ο σκοπός έχει 8 γυρίσματα και είναι πολύ δύσκολος, τα 8 γυρίσματα τα έβαλε για τους 8 Βλάχους που έπιασε την πρώτη φορά που την ψάρεψε. Ακόμα δε σε όλους τους χάρτες (οι περισσότεροι ήταν Εγγλέζικοι εκείνα τα χρόνια) η ξέρα είναι σημειωμένη αλλού και σε μια κρασοκατάνυξη ο Τσέγκας είπε οτι την βρήκε αφού αναλογίστηκε μπας και ήταν μεθυσμένος ο Εγγλέζος που την σημείωνε και αντί να την σημειώσει δυτικά την έβαλε ανατολικά;

Νίκος Τσέγκας: Ο ψαράς στον οποίο αναφέρεται το

Μια γνωστή ιστορία για το πως έβγαζε σκοπούς: Μια μέρα ο χωροφύλακας στη Κίσσαμο είχε διάφορες δουλειές κι επηγαινοερχότανε στο μεγάλο κεντρικό δρόμο όλο το πρωί. Νωρίς το πρωί, εξάνοιξε το Τσέγκα να κάθεται σκυφτός έξω απο ένα καφενείο, μέσα στη κάπα του, κουκουλομένο, να καπνίζει και να κοιτάζει το έδαφος σκεφτικός μέσα στο ψιλόβροχο. Το μεσημέρι σαν επέρασε για πολλοστή φορά και το ξανάδε, σταματά και πάει και του λέει:
– Μπρε συ Νίκολη, ήντα ‘παθες; Ετροζάθηκες και κάθεσαι έτουδα στο κρύο και τη βροχή;
Πετιέτε λοιπόν κι ο Τσέγκας, νευριασμένος, σα το ελατήριο απάνω και του λέει:
Ήντα μου ‘κανες βρε κι έχασα το σκοπό!!!

Λέγεται ότι ο Τζέγκας πήγαινε στο ραδιοφωνικό σταθμό στα Χανιά, όταν αυτός βρισκόταν στο υπόγειο του καφενείου “Ρέμβη” και παρακαλούσε τους μουσικούς να τον πάρουνε, να τραγουδήσει και αυτός. Άλλοτε του έκαναν το χατήρι και άλλοτε όχι. Δυστυχώς ηχογραφήσεις από εκείνη την εποχή δεν υπάρχουν.

Στο Νικολή Τσέγκα αναφέρεται το γνωστό τραγούδι “Στση Γραμπούσας τ’ ακρωτήρι” (αρχικός τίτλος: “Αρμενάκι Τζέκα”), που ηχογραφήθηκε από τον Κώστα Μουντάκη σε δίσκο 45″ και περιέχεται επίσης στο δίσκο του “Έτσι τραγουδάει η Κρήτη, νο 1”, καθώς και το τραγούδι “Τζέγκας” του Κωστή Παπαδάκη (Ναύτη), στο δίσκο “65 χρόνια Ναύτης”.

Συρτά του Νίκου Τσέγκα υπάρχουν, μεταξύ άλλων, στους δίσκους:
– Πρωτομάστορες της Κρητικής Μουσικής Ιστορίας (CD Γιώργου Κουτσουρέλη, τραγ. “Μπαρμπούνι” και “Σαράντα μέτρα θάλασσα”), Κρητικό Μουσικό Εργαστήρι
Ross Daly, “Ονείρου Τόποι”, Κρητικό Μουσικό Εργαστήρι
– Γιώργος Τζιμάκης
– Ναύτης, “65 χρόνια Ναύτης”

Για τον Τσέγκα έχει γραφτεί και η μαντινάδα:
[su_quote]Γραμπούσα μαύρα να ντυθείς σαν αποθάνει ο Τζέγκας,
εκενιός απου σε ψάρευε εκενιός απου σε γλέντα[/su_quote]

Τσέγκας Νικόλαος: Ομιλία και συρτά του

Μικρό αφιέρωμα στον Τσέγκα από τον Γιώργο Βιτώρο (2 μέρη)


Με πληροφορίες από creteisland.gr και sadentrepese.blogspot.com

Ακολούθησε το Cretans στο Google News και στο Facebook

ΣΤΕΙΛΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΣΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΣΟΥ